Kenji Okamura (©Cory Hancock)
„Obserwator Finansowy”: W prognozach gospodarczych opublikowanych pod koniec kwietnia, MFW zakładał wzrost globalnego PKB w tempie 3,6 proc. w latach 2022 i 2023, a także wysoką inflację w 2022 r. – 5,7 proc. w gospodarkach rozwiniętych i 8,7 proc. w gospodarkach wschodzących. Rozmawiamy na początku czerwca – czy prognozy są teraz lepsze, czy gorsze?
Kenji Okamura: Zdecydowanie zanosi się na pogorszenie. Już w kwietniu obniżyliśmy prognozę wzrostu, sygnalizując dalsze jej obniżenie w razie wystąpienia pewnych czynników. Otóż niektóre z tych czynników już wystąpiły. Nastąpiło spowolnienie gospodarcze w Chinach, poważniejsze, niż oczekiwano. Mamy nieprzerwanie rosnącą inflację, po części napędzaną wysokimi cenami żywności i paliw, które są konsekwencją trwającej wojny w Ukrainie oraz związanych z nią sankcji. W wielu krajach jest ona również odzwierciedleniem rosnącej inflacji bazowej. W reakcji na wzrost inflacji banki centralne zaostrzają politykę pieniężną. Biorąc pod uwagę zbieg tych czynników, spodziewamy się, że prognoza wzrostu na 2022 r. zostanie obniżona w stosunku do naszej prognozy z kwietnia. Czy może wystąpić recesja? W tej chwili nie jest to główny scenariusz. Natomiast jest to jedno z zagrożeń. Więcej na ten temat będziemy mieli do powiedzenia po opublikowaniu naszej najbliższej aktualizacji World Economic Outlook w lipcu.
W reakcji na wzrost inflacji banki centralne zaostrzają politykę pieniężną.
W wyniku zaostrzenia warunków finansowych na świecie i aprecjacji dolara amerykańskiego Sri Lanka 19 maja ogłosiła bankructwo. Czy to zwiastun kłopotów rynków rozwijających się?
Zadłużenie stało się większym ciężarem i ryzykiem. Szykują się zaostrzenia globalnych warunków finansowych i kres środowiska niskich stóp procentowych minionego dziesięciolecia. Pole manewru polityki gospodarczej i fiskalnej jest w większości krajów zbyt ograniczone, by łatwo radzić sobie z dodatkowymi niekorzystnymi wstrząsami. Wiele państw ma skomplikowane profile zadłużenia, które mogą utrudniać restrukturyzację długu, gdy ta stanie się konieczna. Szczególnie newralgiczne jest położenie krajów o niskich dochodach (low income countries, LIC), a także niektórych rynków wschodzących (emerging markets, EM) oraz krajów, które importują surowce. Prawie 60 proc. krajów o niskich dochodach jest w grupie podwyższonego ryzyka albo ma problemy z zadłużeniem, choć tylko nieliczne są obecnie zagrożone niewypłacalnością. W ramach Inicjatywy Zawieszenia Obsługi Zadłużenia (Debt Service Suspension Initiative, DSSI) w latach 2020–2021 około 46 krajów skorzystało z ulgi w obsłudze zadłużenia w kwocie 13 mld dol. W związku z jej wygaśnięciem i wzrostem kosztów obsługi długu zagranicznego w warunkach wyższych stóp procentowych istnieje dążenie do jakiegoś rozwiązania dla krajów o dużych potrzebach pożyczkowych, złożonych strukturach zadłużenia i wysokim ryzyku niewypłacalności. W związku z tym niezmiernie ważne byłoby opracowanie zestawu wspólnych zasad – wiarygodnego narzędzia koordynacji działań wierzycieli w zakresie procedury spłaty zadłużenia.
Niezmiernie ważne byłoby opracowanie zestawu wspólnych zasad – wiarygodnego narzędzia koordynacji działań wierzycieli w zakresie procedury spłaty zadłużenia.
Zagrożenia związane z zadłużeniem nasilają się również wśród krajów EM. Wprawdzie nadal funkcjonują rynki euroobligacji, ale rośnie liczba krajów „niesystemowych” (non-systemic countries, gdzie zawirowania w sektorze finansowym mają niewielki wpływ na sytuację finansów globalnych), w których spready rentowności obligacji skarbowych rosną do poziomów obserwowanych w obliczu niewypłacalności państwa. Fundusz wspiera kraje członkowskie w walce z problemami zadłużeniowymi, m.in. poprzez doradztwo, a w pewnych przypadkach poprzez programy, które finansuje. Niektóre państwa EM mogą wymagać restrukturyzacji zadłużenia, a kilka z nich jest już w stanie złożonej niewypłacalności, która pozostaje do uregulowania. Państwa EM, mające bliskie powiązania gospodarcze z Rosją lub Ukrainą, są narażone na niekorzystne skutki uboczne, które mogą stopniowo obejmować większą grupę krajów.
Czy główne banki centralne – Fed i EBC – są w stanie obniżyć inflację do poziomu celu inflacyjnego bez istotnej szkody dla wzrostu gospodarczego? Jak można to osiągnąć?
Zasygnalizowana przez Fed ścieżka stopy procentowej, zakładająca szybkie sprowadzenie stopy funduszy federalnych do poziomu pomiędzy 3,5 proc. a 4 proc., jest właściwą polityką obniżania inflacji. Powinna ona bowiem skutkować wyprzedzającym zaostrzeniem warunków finansowych, co w krótkim czasie sprowadzi inflację do celu. Popieramy także decyzję Rezerwy Federalnej o redukcji swojego bilansu. W naszym przekonaniu Fed będzie skuteczny w obniżaniu inflacji, podejmując kolejne decyzje na podstawie danych, a w miarę zmiany warunków wyraźnie sygnalizując dalszy kierunek swojej polityki. Jest to ważne nie tylko dla USA, ale i dla gospodarki światowej. Mamy świadomość, że na tej drodze Stanom Zjednoczonym coraz trudniej będzie uniknąć recesji – trzeba zdawać sobie sprawę z tego, jak niepewna jest obecna sytuacja.
Gospodarka nadal wychodzi z pandemii, a poważne wstrząsy, takie jak inwazja Rosji na Ukrainę i różnego rodzaju blokady w Chinach, tylko ją osłabiają. Innymi słowy, wiele czynników ma charakter egzogeniczny, choć nie pozostają one bez wpływu na Stany Zjednoczone.
Gospodarka nadal wychodzi z pandemii, a poważne wstrząsy, takie jak inwazja Rosji na Ukrainę i różnego rodzaju blokady w Chinach, tylko ją osłabiają. Innymi słowy, wiele czynników ma charakter egzogeniczny, choć nie pozostają one bez wpływu na Stany Zjednoczone. Kolejne negatywne wstrząsy w sposób oczywisty skomplikowałyby sytuację. W strefie euro EBC rozpoczął już ograniczanie akomodacji polityki pieniężnej. Rada Prezesów EBC zapowiedziała, że 1 lipca 2022 r. zakończy program skupu aktywów i rozpocznie podwyżki stóp procentowych. Należy elastycznie regulować tempo zacieśniania polityki pieniężnej, uwzględniając napływające dane i wyjątkową niepewność związaną z wojną. Ostatecznie jednak należy kontynuować normalizację polityki pieniężnej, aż do czasu zaistnienia warunków umożliwiających EBC osiągnięcie celu inflacyjnego.
Czy globalizacja w formie, która funkcjonowała przed pandemią, jest nadal możliwa? Czy świat zmierza ku podziałowi na odrębne bloki gospodarcze?
Naszym wyzwaniem jest to, aby zapobiec procesowi rozpadu zasad globalnej współpracy. W ciągu minionych dwóch lat wszyscy skorzystaliśmy na międzynarodowej kooperacji – skoordynowana reakcja świata na pandemię zapobiegła kolejnemu Wielkiemu Kryzysowi. W 2021 r. 137 krajów uzgodniło reformy przepisów dotyczących podatku od osób prawnych, dzięki czemu przedsiębiorstwa międzynarodowe będą płacić podatki bardziej sprawiedliwie, niezależnie od miejsca prowadzenia działalności. A 190 krajów członkowskich MFW poparło historyczną alokację aktywów rezerwowych Funduszu o wartości 650 mld dol. W kwietniu 2022 r. państwa członkowskie MFW przytłaczającą większością głosów poparły stworzenie nowego funduszu powierniczego (Resilience and Sustainability Trust, RST); dziesiątki miliardów z tych rezerw zostały już do niego przekazane. Fundusz ten pomoże słabszym członkom zwiększyć odporność na zmiany klimatyczne i przyszłe pandemie.
Międzypaństwowe projekty infrastrukturalne, na których koncentruje się Inicjatywa Trójmorza, mogą spowodować znacznie większe przyspieszenie pojedynczych krajów.
W ciągu ostatnich 30 lat byliśmy świadkami trzykrotnego wzrostu gospodarki światowej. Taki wynik to niemałe osiągnięcie. Kto skorzystał na nim najbardziej? Otóż rynki wschodzące i rozwijające się kraje. Ich wzrost był bowiem czteroipółkrotny. Ale gospodarki zaawansowane również zanotowały wzrost – o 100 proc. Na drodze do postępu musimy otworzyć możliwości tym, którzy stracili na dotychczasowej globalizacji. Oznacza to, że należy pomagać pracownikom, którzy utracili miejsca pracy, w zdobywaniu pożądanych umiejętności i wspierać ich w przechodzeniu z sektorów zamierających do tych prężnych. Dla przykładu, firmy eksportujące lepiej opłacają pracowników, podobnie jak firmy sektora związanego z klimatem, i to w całym spektrum umiejętności. W ramach tego rodzaju dostosowań możemy wykorzystać wpływy organizacji takich jak MFW. Musimy zaangażować wszystkich, którzy widzą korzyści płynące ze wspierania inkluzywnego rozwoju na całym świecie – nie tylko rządy, lecz także korporacje, przedsiębiorstwa finansowe, społeczeństwo obywatelskie i agencje rozwoju. Razem możemy stworzyć silniejszy, bardziej zintegrowany świat.
MFW w swojej ostatniej publikacji z 22 maja 2022 r. „Why We Must Resist Geoeconomic Fragmentation – And How” (Dlaczego musimy przeciwstawić się fragmentacji geoekonomicznej – i jak to zrobić?) ostrzegał przed rozdrobnieniem gospodarki światowej, proponując cztery rozwiązania w celu powstrzymania tego procesu: wzmocnienie globalnego handlu, wspólna redukcja długu, modernizacja płatności transgranicznych oraz działania zwalczające skutki zmiany klimatu. Które z nich są najbardziej pilne?
Nie ma prostego rozwiązania problemu fragmentacji w jego najbardziej destrukcyjnych postaciach. Po pierwsze, musimy przyznać, że globalizacja nie zawsze była korzystna dla wszystkich, i trzeba dążyć do tego, aby płynące z niej profity były udziałem większej liczby ludzi. Po drugie, w szybko zmieniającym się środowisku geopolitycznym nasi członkowie mogą mieć uzasadnione obawy co do właściwego wyważenia względów bezpieczeństwa i efektywności ekonomicznej.
Naszym wspólnym wyzwaniom – takim jak zmiany klimatyczne i światowe bezpieczeństwo żywnościowe – można sprostać jedynie dzięki współpracy międzynarodowej.
W miarę zmagania się krajów z tymi wyzwaniami i adaptacji do bardziej rozdrobnionego środowiska geoekonomicznego rola MFW stanie się jeszcze bardziej istotna. Możemy zapewnić tak bardzo potrzebną pomoc finansową i fachową wiedzę, aby pomóc naszym państwom członkowskim skutecznie sprostać nowym wyzwaniom, wspierając jednocześnie globalną stabilność gospodarczą. Musimy mieć jednocześnie świadomość, że naszym wspólnym wyzwaniom – takim jak zmiany klimatyczne i światowe bezpieczeństwo żywnościowe – można sprostać jedynie dzięki współpracy międzynarodowej. I wreszcie, polityka musi być nastawiona na ludzi, aby czerpać korzyści z połączonego świata poprzez inwestycje w zdrowie i edukację, przywracanie zwolnionych do pracy i wzmocnienie sieci bezpieczeństwa socjalnego.
Prof. Adam Glapiński: Stoimy przed wielką szansą, ale musimy być realistami
Czy Trójmorze może stać się nowym liderem Unii Europejskiej? Czy dysponuje warunkami polityczno-ekonomicznymi, aby odgrywać taką rolę?
Ta inicjatywa przyczyni się do wzmocnienia UE. Jej główne założenia – rozwój infrastruktury, cyfryzacja i transformacja energetyczna – dobrze się wpisują w cele ogólnoeuropejskie. I chociaż łączna waga gospodarcza regionu nadal jest niższa niż największych gospodarek UE, to ściślejsza współpraca będzie tylko sprzyjać dalszej konwergencji dochodów w tej części świata. W obecnych ciężkich czasach współpraca jest szczególnie ważna – spójrzmy choćby na rolę wzajemnych powiązań między krajami w kontekście bezpieczeństwa energetycznego.
Czy można twierdzić, że współpraca między krajami Trójmorza jest przykładem zacieśniania stosunków handlowych i gospodarczych zalecanego przez MFW?
Tak. Jak już powiedziałem, widać wyraźnie pożytki ze skoordynowanych wysiłków na rzecz wzmocnienia powiązań między krajami w tak ważnych dziedzinach jak infrastruktura energetyczna i transportowa. Międzypaństwowe projekty infrastrukturalne, na których koncentruje się Inicjatywa Trójmorza, mogą spowodować znacznie większe przyspieszenie wzrostu niż inwestycje infrastrukturalne pojedynczych krajów – właśnie dlatego, że wzmacniają sieć powiązań, obniżają koszty transakcji i zacieśniają integrację handlową.
Wywiad został przeprowadzony 24.06.2022 r.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
